Bezpieczniki w domu, rodzaje, montaż, wymiana, porady

Czym są bezpieczniki domowe ?

Najprościej można określić bezpiecznik jako urządzenie wpięte w sieć elektryczną służące do jej zabezpieczenia oraz ochrony podpiętych do niej urządzeń elektrycznych oraz osób. Przeważnie każdy, pojedynczy obwód w ramach danego mieszkania ma swój bezpiecznik, który potocznie nazywamy korkiem elektrycznym. Wszystkie są zamontowane w   skrzynce elektrycznej z bezpiecznikami, zwanej skrzynką rozdzielczą. Z niej wychodzą obwody do poszczególnych elementów instalacji elektrycznej wewnątrz domu, takich jak oświetlenia, gniazdka, włączniki oraz obwodów zewnętrznych odpowiedzialnych za dostarczenie prądu do bramy wjazdowej, pompy głębinowej, systemy automatycznego zraszania, itd. Zadaniem bezpiecznika w instalacji elektrycznej jest odpowiednia reakcja na nagły skok  napięcia, który nazywamy przepięciem elektrycznym. Możemy wyróżnić zarówno wewnętrzne, jak i zewnętrzne przyczyny powstania przepięcia. Do tych pierwszych należą nagłe zmiany obciążenia sieci wywołane podłączeniem dodatkowych urządzeń, zwarciem w instalacji elektrycznej, np. w skutek uszkodzenia izolacji obwodu elektrycznego (jej przegrzania lub zniszczenia mechanicznego) oraz tzw. przepięcia łączeniowe, które są wywoływane wyłączaniem i włączaniem linii w ramach sieci elektrycznej. W drugiej grupie znajdują się przepięcia atmosferyczne spowodowane wyładowaniami atmosferycznymi.

Jakie są rodzaje bezpieczników elektrycznych ?

Obecnie najpopularniejsze są bezpieczniki automatyczne, chociaż w niektórych instalacjach w dalszym ciągu możemy spotkać bezpieczniki starego typu, tzw. bezpieczniki topikowe. Zatem czym się różnią i jaka jest charakterystyka tych bezpieczników.

Przez bezpieczniki topikowe prąd przepływa normalnie do mementu przepięcia. Gdy do niego dochodzi topik, czyli przeważnie miedziany drucik lub posrebrzana taśma, ulega stopieniu. Topik jest otoczony piaskiem kwarcowym wewnątrz ceramicznej obudowy bezpiecznika. Dzięki temu łuk elektryczny jaki powstaje w skutek przepięcia zostanie ugaszony wewnątrz bezpiecznika. Na schemacie elektrycznym symbol bezpiecznika tego typu widnieje jako prostokąt przecięty linią przechodzącą przez środek krótszego boku. Kolory tych bezpieczników, a konkretnie barwa wkładki topikowej określają prąd znamionowy wkładki, zgodnie z poniższą tabelą.

W bezpieczniku automatycznym wzrost natężenia prądu powyżej wartości, na którą przewidziany jest bezpiecznik, powoduje nagrzanie blaszki bimetalowej, która ulega odkształceniu i uruchomienie mechanizmu przerywającego obwód elektryczny. Po wciśnięciu bezpiecznika blaszka wraca do pierwotnej pozycji i obwód elektryczny ponownie zostaje zamknięty. Z odmiennej zasady działania wynikają też koszty użytkowania tych bezpieczników. Bezpieczniki topikowe w sytuacji awaryjnej ulegają uszkodzeniu i wymagają wymiany na nowy, podczas, gdy bezpiecznik automatyczny może być przywrócony do stanu z przed awarii i przez to użytkowany przez dłuższy czas. Ta istotna zaleta bezpieczników automatycznych powoduje stopniowe wypieranie bezpieczników topikowych z użycia mimo iż są one tańsze w zakupie. Ważnym kryterium wyboru bezpieczników automatycznych jest klasa zabezpieczeń, w której ma działać bezpiecznik. Jest to ważna informacja na temat szczegółów pracy bezpiecznika. Bezpieczniki automatyczne dzielą się na bezpieczniki o trzech klasach zabezpieczeń:

• bezpieczniki klasy A są przeznaczone do instalacji przy liniach przesyłowych niskiego napięcia. Ten typ bezpieczników przeważnie nie jest stosowany w warunkach domowych.
• bezpiecznik klasy B są stosowane jako pierwszy stopień ochrony budynku. Ten typ bezpieczników jest wykorzystywany w sieciach elektrycznych zawierających instalacje odgromową oraz w instalacjach podłączonych do linii kablowych i napowietrznych.
• bezpieczniki klasy C są stosowane jako drugi stopień ochrony instalacji elektrycznej. Bezpiecznik automatyczny klasy C chroni przed przepięciami do 11,5 kV, czyli przepięciami, które mogą przejść przez bezpiecznik klasy B i spowodować uszkodzenie urządzeń elektrycznych podłączonych do systemu. W sprzedaży są dostępne bezpieczniki klasy B+C, które stanowią kompleksowe zabezpieczenie domowej instalacji.
• bezpieczniki klasy D są stosowane jako trzeci stopień zabezpieczenia instalacji elektrycznej. Bezpiecznik tego typu chroni przed niskimi przepięciami, które nie zostaną wychwycone przez ochronniki B lub C. Bezpiecznik automatyczny klasy D jest przeważnie używany w formie instalacji lokalnej i nie jest podłączany do całego systemu. Stosuje się go do ochrony sprzętu elektronicznego podatnego na uszkodzenia, nawet w skutek niewielkich skokowych zmian napięcia. Należy odnotować, że skrzynce elektryczna z bezpiecznikami nie ma miejsca na ochronniki tego typu. Dlatego instaluje się je w gniazdkach lub puszkach podtynkowych. Mogą mieć też formę elementów przenośnych.

Obecnie podstawowym elementem sieci elektrycznej w domach jednorodzinnych i mieszkaniach są bezpieczniki różnicowe, które są kolejnym rodzajem korków elektrycznych, inaczej zwanych wyłącznikami różnicowoprądowymi, RCD (residual current device) lub potocznie różnicówkami.

Ich funkcją jest wyłączenie zasilania, gdy pojawią się w instalacji prądy ujemne (potocznie różnicowe).

Zasada działania jest tu następująca: podczas uszkodzenia instalacji prąd przepływa na obudowy i osłony urządzeń elektrycznych, w skutek czego prąd w przewodach fazowych i zerowym się od siebie różnią. Wartość tej różnicy nazywamy prądem różnicowym i to właśnie ten prąd aktywuje bezpiecznik i powoduje odłączenie instalacji elektrycznej od zasilania.

Wszystko o montażu i wymianie bezpieczników.

W przypadku dokonania modernizacji skrzynki elektrycznej z bezpiecznikami topikowymi starego typu i wprowadzenia nowoczesnego rozwiązania w postaci  wyłączników różnicowoprądowych,  przeważnie konieczne jest również dokonanie zmian w całej instalacji elektrycznej. W ramach dostosowania instalacji elektrycznej do współczesnych standardów warto wówczas wyodrębnić wydzielone obwody dla określonych grup urządzeń elektrycznych. Dzięki temu uszkodzenie jednego urządzenia nie będzie skutkowało awarią innych urządzeń w sieci elektrycznej. Należy pry tym pamiętać, że wymiana całej tablicy rozdzielczej powinna być poprzedzona przygotowaniem projektu modernizacji instalacji w uzgodnieniu z lokalnym Zakładem Elektrycznym.

Wprowadzenie takich zmian mimo, że niesie ze sobą pewne koszty i powinno zostać zlecone fachowcowi, który posiada stosowne świadectwo kwalifikacji w zakresie eksploatacji lub dozoru urządzeń, instalacji i sieci elektroenergetycznych na napięcie minimum 1 kV,  poprawia komfort i bezpieczeństwo użytkowania instalacji elektrycznej w domu.  Wyeliminowana jest bowiem konieczność wymiany bezpieczników w razie awarii – wystarczy po usunięciu usterki przestawić dźwigienkę bezpiecznika modułowego, by ponownie załączyć napięcie.

Pamiętajmy, że kompletując bezpieczniki do nowej skrzynki rozdzielczej należy zwrócić uwagę na parametry techniczne, które powinny uwzględniać specyfikę naszej instalacji i oznaczenia, które się za tym kryją:

• g – bezpieczniki pełnozakresowe, które chronią przed zwarciami i przeciążeniami,
• a – bezpieczniki niepełnozakresowe, które chronią jedynie przed zwarciami,
• D – bezpieczniki do użytku domowego, zwane korkami elektrycznymi,
• M – bezpieczniki do silników,
• L – bezpieczniki do przewodów,
• G – bezpieczniki ogólnego przeznaczenia,
• F – bezpieczniki szybkie,
• UR – bezpieczniki ultraszybkie.

Jeżeli jednak nie chcemy inwestować w kłopotliwą i wiążącą się ze sporym nakładem finansowym wymianę bezpieczników w skrzynce i modernizację instalacji elektrycznej, można użyć bezpieczników automatycznych wkręcanych. Różnią się one budową od typowych modułów ale mają taką samą zasadę działania. Zamiast dźwigni zwierającej obwód mamy tutaj dwa przyciski wychodzące z obudowy, przy czym środkowy załącza obwód, a boczny się włącza w momencie aktywowania bezpiecznika.

Praktyczne porady dotyczące bezpieczników domowych

Jaki jest koszt wymiany rozdzielni elektrycznej w domu jednorodzinnym?

Koszt montażu zależny jest od etapu prac wykończeniowych domu/mieszkania, przy którym decydujemy się na taki krok. Jeżeli ściany są nietynkowane będzie to wydatek rzędu 150 do 200 zł. Dla ścian potynkowanych będzie to koszt na poziomie 200 do 250 zł. Zainstalowanie z kolei modułów w ramach założonej rozdzielni to wydatek kolejnych 750 do 800 zł.

Jeżeli natomiast decydujemy się na wymianę całej instalacji elektrycznej musimy się liczyć z wydatkami od 3 tys. zł przy standardowym 2 lub 3 pokojowym mieszkaniu o powierzchni ok.  50 m, do nawet kilkunastu tysięcy złotych przy znacznie większej powierzchni i gdy zachodzi

Czym się kierować przy doborze bezpiecznika automatycznego?

Zaleca się użycie bezpiecznika o prądzie znamionowym zgodnym z bezpiecznikiem stosowanym wcześniej. Jeżeli jednak po modyfikacjach instalacji nastąpi zwiększenie poboru prądu powinniśmy sięgnąć po kolejny bezpiecznik z typoszeregu. Ważne jest jednak żeby nie przekraczać, a najbezpieczniej również nie zrównywać się z amperażem bezpiecznika wyższego rzędu.

Czy może dojść do spalenia bezpiecznika automatycznego?

Konstrukcja bezpiecznika tego typu uwzględnia pracę z wieloma cyklami uruchomieniowymi, więc uszkodzenia zdarzają się niezwykle rzadko. Jednak jeżeli już do nich dochodzi w wyniku wyjątkowo intensywnej eksploatacji raczej nie mówimy o ich spaleniu, gdyż zasada działania tych bezpieczników jest inna niż w przypadku bezpiecznika topikowego. Bez względu na przyczynę awarii generalną zasadą jest, że uszkodzonych bezpieczników nie należy naprawiać.